Artykuł
Prusy
Jest to duża wieś wielodrożnica z dużym założeniem dworskim położona nad Małą Ślęzą na wys. 170 – 178 m. Archeolodzy stwierdzili osadę kultury łużyckiej i średniowieczne grodzisko. Pierwotnie wymieniano nazwę Praus, prawdopodobnie w XLLL w. osiedlono tu jeńców Prusów. W wyższej części wsi widać z daleka kościół parafialny p.w. Św. Wawrzyńca, pierwotny zbudowany w końcu XLLL w., rozbudowany w XV w. i XVII w. (wzmiankowany w dokumentach po raz pierwszy w 1318 r.) Został on odrestaurowany w XIX w, remontowany w 1969 r. Jest to budowla założona na planie prostokąta z kwadratową wieżą od zachodu, oskarpowana z dachem dwuspadowym, krytym dachówka. Ściany przyozdobione sgraffitem pozorującym boniowanie. Otwory okienne w części pd. ostrołukowe, w części pn. eliptyczno–łukowe. Piękne portale; pn. z k. XIII w. ostrołukowy z półkolumnami, pd. z przeł. XV/XVI w. dwuramiennym ściętym łukami, a zach. (w wieży) – z łukiem odcinkowym, z neogotyckimi sterczynami nałożonymi na ścianę. Na ścianie pd. – zegar słoneczny. Wnętrze o układzie dwunawowym. Północną starsza zbudowana w końcu XIII w. zasklepiona w 1497 r. ma ona kwadratowe prezbiterium nakryte sklepieniem krzyżowo–żebrowym oraz nawę krytą dwuprzęsłowym sklepieniem gwiaździstym. Nawa pd. ma sklepienie kolebkowe z lunetami. Ołtarze barokowe z XVIII w., chrzcielnica manierystyczna – pocz. XVII w., rzeźby św. Józef i główka aniołka barokowe z k. XVII w. Św. Grzegorz – barokowa pocz. XVIII w., obraz „Uwolnienie św. Piotra”. olej na płótnie z 1 poł. XVIII w., renesansowa płyta nagrobna z piaskowca z pocz. XVII w. Dwie kolumny z gotyckimi kapitelami z k. XIII w. Okno gotyckie z pocz. XIV w. Stalle i drzwi manierystyczne z pocz. XVII w. Spiżowy dzwon z pocz. XVI w. Z wyposażenia ruchomego: barokowe: 2 lichtarze mosiężne, naczynie na wodę święconą, patera i kadzielnica, klasycystyczny lichtarz żeliwny, neogotycki dzbanek i neobarokowy relikwiarz, Ściany dekorowane nowymi małowidłami na tynkach. Wokół kościoła kamienny mur obronny z resztką kapliczek nagrobnych. Drugim bardzo ciekawym obiektem są ruiny renesansowego pałacu zbudowanego w roku 1608, przebudowanego w XVIII w. Jest to założenie kwadratowe z dziedzińcem w środku, z ryzalitem od wsch., otoczone fosą napełnioną wodą. Od frontu przez fosę przerzucony kamienny most prowadzący do bramy, nad którą jest kartusz herbowy oraz rok budowy. Zbudowany z cegły otynkowany z narożami boniowanymi. Cały obiekt piętrowy podpiwniczony. Pozostały mury oraz część stropów nad parterem i stropy nad przyziemiem. Zachowane sklepienia kolebkowe. W dawnej kaplicy pałacowej zachowały się na ścianach ślady malowideł. Trzeba niestety stwierdzić, że pałac miał po wojnie tylko uszkodzone dachy, ale brak gospodarza i napraw spowodował jego ruinę. Za pałacem jest krajobrazowy park o pow. 6,5 ha. W drzewostanie są lipy, jesiony, dęby, świerki, graby, buki, topole, jawory, modrzew, ale też miłorząb, buk odmiany zwisającej, wierzba płacząca i sosna czarna. Na niektórych drzewach bluszcz. W runie zawilce gajowy i żółty, jasnoty, kokorycz pełna, kokoryczka wielokwiatowa, fiołki wonny i leśny i inne. Kilka drzew świadczy o starym założeniu albo pozostałości pierwotnego lasu z nad przepływającą tu Małą Ślęzą. Do pomnikowych drzew należą:
- kasztanowiec zwyczajny rosnący nad fosą o obw. 275 cm.
- dąb szypułkowy w pn.-zach. części nad rzeką o obw. 440 cm i wysokości ponad 25 m.
- buk pospolity nad rzeką przy mostku o obw. 290 cm i wys. 25 m.
- jesion wyniosły po wsch. stronie przy płocie o obw. 440 cm. wysokości 30 m.
Wojciech Bochnak











